Açlık ve Yoksulluk Sınırı Dönem Raporu (Aralık 2018)

Aralık 2018 Dönemi için;

Dört kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için aylık yapması gereken harcama bin 950 TL’dir. Bu harcama sadece gıda harcaması için yapılması gereken minumum tutardır.

Harcamalarda süt ve süt ürünlerinin payı yüzde 40.3 ile en yüksek paya sahiptir. Bir önceki aya göre süt ve süt ürünlerinin payı 1.3 puan azalmıştır. Buna karşın sebze ve meyvenin harcamalar içindeki payı, söz konusu ürünlerdeki yüksek fiyat artışı nedeniyle, yüzde 13.1’den yüzde 14.8’e yükselmiştir.

2003 yılının aralık ayında 4 kişilik bir aile günlük 14.7 TL’ye sağlıklı beslenebilirken bugün ancak 65 TL’ye sağlıklı beslenebilmektedir.

Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM), Aralık 2018 dönemi için açlık ve yoksulluk sınırı verilerini hesapladı. Hesaplamaya göre dört kişilik bir ailenin sağlıklı bir biçimde beslenebilmesi için, günlük en az 65 TL, aylık 1.950 TL’lik harcama yapması gerekiyor. Buna göre yetişkin bir kadının sağlıklı beslenmesi için yapması gereken harcama tutarı 16.69, yetişkin bir erkeğin 17.20, 10-18 yaş arası bir çocuğun 18.38, 4-6 yaş arası bir çocuğun ise 12.72 TL. Bu verilere göre yoksulluk sınırı da 6 bin 745 TL oldu.

Tablo 1- Sağlıklı beslenmek için yapılması gereken asgari zorunlu gıda harcamaları

Dört kişilik bir ailede her ferdin sağlıklı beslenmesi için alması gereken gıdaların maliyeti yaşa ve ürün grubuna göre farklılık gösteriyor. Günlük harcamalarda Aralık 2018’de en yüksek maliyet grubunu 17.73 TL ile peynir, çökelek vb. ürünler oluştururken, bu ürünleri et, tavuk ve balık 10.96 TL ile takip ediyor. Süt ve yoğurt için yapılması gereken harcama tutarı 8.44, ekmek için yapılması gereken harcama tutarı ise günlük 3.97 TL. Katı yağ 2.74 TL’lik, sıvı yağ ise 1.45 TL’lik masraf yapılması gereken ürün grupları. Sağlıklı bir beslenmek için dört kişilik bir ailenin sebze ve meyve için ayırması gereken bütçe ise 9.59 TL. Yumurta için 1.13, şeker, bal, reçel ve pekmez için ise 3.02 TL harcama yapılması gerekiyor.

Tablo 2- Aylık Sağlıklı Beslenmek İçin Alınması Gereken Gıdaların Yaş Gruplarına Göre Günlük Maliyeti (TL)

4 kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için yapması gereken harcamaları daha dar bir gruplandırma içinde ele alırsak, süt ve süt ürünlerinin harcamalar içindeki payının yüzde 40.3 ile son derece yüksek olduğunu görüyoruz. Dolayısıyla açlık sınırının süt ve süt ürünlerinin fiyat artışlarına hassasiyeti son derece fazladır. İkinci önemli harcama grubu ise yüzde 25.4 ile et, yumurta ve kurubaklagil grubudur. Geçtiğimiz aya göre süt ve süt ürünlerinin payı azalırken, meyve-sebze grubunun payı artmıştır.

Grafik 1- Yapılması gereken harcamaların ürün gruplarına göre dağılımı

Araştırmanın sonuçlarına göre sağlıklı beslenmek için yetişkin bir kadının yapması gereken aylık harcama tutarı 501.6 TL olurken, bu rakam yetişkin bir erkek için 516.1 TL, 10-18 yaş bir çocuk için 551.5 TL, 4-6 yaş bir çocuk için 381.7 TL oldu. Buna göre 4 kişilik bir ailenin sağlıklı beslenmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması 1.950 TL’dir. Aynı hesaplamaya göre 4 kişilik ailenin sağlıklı beslenmek ve insanca yaşayabilmek için yapması gereken asgari harcama tutarı ise aylık 6 bin 745 TL’dir. Geçtiğimiz yılın aynı ayına göre ise yoksulluk sınırı 1206 TL, açlık sınırı 349 TL arttı. Aylık artış açlık sınırında 34, yoksulluk sınırında 119 TL oldu. Aylık TÜFE yüzde 0,4 düşerken, açlık sınırı yüzde 1.77 artış kaydetti.

Asgari ücret 2017 Aralık ayında 2018 yılı için 199 TL artış ile 1603 TL olarak belirlenmişti. Buna göre yoksulluk sınırındaki artış asgari ücret artış miktarının yaklaşık 6 katı oldu.

Açlık sınırı 2003 yılı Kasım ayında 441 TL idi. Buna göre 15 yılda açlık sınırındaki artış 4.42 kat oldu.

Açlık ve yoksulluk sınırı BİSAM tarafından her ayın ilk haftasında, Türkiye İstatistik Kurumu’nun Tüketici Fiyat Endeksinin açıklanmasını takiben kamuoyu ile paylaşılmaktadır.

Araştırmada, BİSAM tarafından Sağlık Bakanlığı ve Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyabetik bölümünün hazırladığı Türkiye’ye Özgü Beslenme Kalıbı’nın, farklı kaynaklardan elde edilen verilerle değerlendirilerek yenilenmesi sonucunda elde edilen BİSAM beslenme kalıbı dikkate alınmıştır. Elde edilen beslenme kalıbı her ay açıklanan TÜİK madde fiyatları ile değerlendirilerek, kişinin ihtiyacına göre yapması gereken gıda harcamasının tutarı tespit edilmektedir. Hesaplamada esas alınan kalori miktarları şunlardır:

4-6 yaş çocuk için 1963 kalori

15-18 yaş çocuk için 3244 kalori

Yetişkin bir erkek için 2953 kalori

Yetişkin bir kadın için 2658 kalori

4 Kişilik ailenin sağlıklı beslenmek için yapması gereken minimum aylık gıda harcaması AÇLIK SINIRI olarak belirlenmektedir. Bu verinin Hanehalkı tüketim harcamasına dağıtılması ile elde edilen veri ise bize YOKSULLUK SINIRINI vermektedir. Tüketim Harcama Kalıbı dikkate alınırken, tüm içecekler, tütün ve gıda harcamaları bir kalem olarak belirlenmiştir.

Yoksulluk sınırı hesaplanırken, TÜİK Hanehalkı Bütçe Anketi Tüketim Harcaması Araştırması 2016 yılı sonuçlarının, 3. yüzde 20’lik dilimin tüketim harcamaları dikkate alınmıştır. Söz konusu tüketim grubu Türkiye’de nüfusun yüzde 40 ila yüzde 60’ı arasındaki kesimidir.

Yetişkin erkek ve kadınlar için 18-50 yaş grubu, 10-18 yaş grubu için erkek çocuk dikkate alınmıştı.

Kaynaklar

TÜİK (2016) Hanehalkı Bütçe Anketi Tüketim Harcaması Araştırması, http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=334

TÜİK (2018) Tüketici Fiyat Endeksi, Madde Sepeti ve Ortalama Madde Fiyatları http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=653

Hacettepe Üniversitesi (2004) Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi 2004; www.bdb.hacettepe.edu.tr/torehberi.pdf

Hacettepe Üniversitesi (2015) Türkiye’ye Özgü Besin Ve Beslenme Rehberi 2015; http://www.bdb.hacettepe.edu.tr/TOBR_kitap.pdf