Otomobil-İş Tarihi (Cilt 1)

ÖNSÖZ

Birleşik Metal İş Sendikası olarak sınıf mücadelesinin sendikal alandaki izdüşümünde, bugün adına doğruları yapıp geleceğimiz için en iyiyi kurmaya çalışırken, geçmişimizi de her yönüyle gün yüzüne çıkararak yolumuzu aydınlatmaya çalışıyoruz.
Kökler geçmişimizse eğer, her gün yeni yeni yaprakların filizlendiği dallarımız da geleceğimizdir. Köklerimiz ne kadar güçlüyse geleceği uzanan dallarımız o kadar sağlam, meyvelerimiz o denli güzel olacaktır.
Bu bakış açısıyla ele aldığımız tarih çalışmalarımız aynı ciddiyet ve sabırla devam etmektedir.

Bilindiği gibi Birleşik Metal-İş Sendikası iki sendikanın birleşmesiyle meydana gelen bir sendikadır. 1947 yılında kurulan Maden-İş ve 1963 yılında kurulan Otomobil-İş Sendikaları 1993 tarihinde yapılan Genel Kurulda alınan kararla bir araya gelerek Birleşik Metal-İş Sendikası adını almıştır.
Bu ki sendikadan biri olan ve aynı zamanda DİSK’in 1 No’lu kurucusu Maden-İş sendikasının tarihini anlatan iki ciltlik “Derinden Gelen Kökler” kitabını 2017 yılında yayınlamıştık.
Şimdi ise iki cilt olarak tamamlanacak elinizdeki bu kitabın ilk cildiyle, diğer bileşen olan Otomobil-İş Sendikasının 1963 yılında başlayan tarihinin 1980 yılına kadar geçen dönemini, tüm detaylarıyla okuyuculara sunuyoruz.
1980 yılından 1993 yılına kadar geçen ve sendikamız adına önemli dönüm noktalarını içeren ikinci cildi de en kısa zamanda yayınlamayı umut ediyoruz.

1980 öncesinde olduğu gibi 1980 sonrasında ve özellikle de 2000’li yılların ikinci yarısıyla birlikte metal işkoluna damga vuran bir sendika olarak geçmişte yaşadıklarımızın bilinmesinin işçi sınıfı mücadelesinde iddiası olan herkes için önemli olduğunu düşünüyoruz.
Bu sendikanın tarihinde yer alan ve bugün artık aramızda olmayan büyüklerimizi saygıyla anıp, yaşayanları selamlarken, bu kitabın yazımından itibaren son aşamaya gelene kadar katkıda bulunan tüm arkadaşlarımıza en içten duygularımızla teşekkür ediyoruz.

BİRLEŞİK METAL-İŞ
Genel Yönetim Kurulu

SUNUŞ

Otomobil-İş’in 1963-1980 dönemi, özellikle de kuruluş yılları emek tarihinin üzerinde pek çalışılmamış alanlarından biridir. Maden-İş Tarihi Çalışma Grubu tarafından hazırlanan ve emek tarihine gerçek bir katkı olan Derinden Gelen Kökler’in ardından 1993 yılında Maden-İş’le birleşerek Birleşik Metal İşçileri Sendikası’nın kurucusu olan Otomobil-İş’in tarihinin de yazılmasıyla sendikamızın dünü elbette eksikleriyle de olsa geniş ölçüde ortaya çıkarılmış oldu.

Otomobil-İş’in tarihine baktığımızda çok hareketli bir sendikayla karşılaşıyoruz. Daha ilk yıllarından başlayarak önemli ve uzun soluklu grevler örgütlemiş, işçi eylemlerini hayata geçirmiş ve hep bir arayış içinde olmuş bir sendika. Bu arayış birlik, birlikte mücadele kısaca “çoğalma” arayışıdır. Metal-İş Federasyonu yılları ve bu dönemdeki süreçler bu arayışın sonucudur ve elbette zamanın şartları içinde değerlendirilmesi gereken gelişmelerdir. Otomobil-İş’in Federasyon’dan ve dolayısıyla Türk-İş’ten koptuğu 1970’lerin ortalarından sonraki dönemi ise sendikal çizgisinde ve yaklaşımlarındaki değişimin ilk işaretlerinin yavaş yavaş ortaya çıkmaya başladığı dönem olmuştur. Birkaç yıllık bu kısa dönemde yükselen ve hızla radikalleşen sınıf hareketinin temposunu yakalamaya çalışan, yeni kavramlarla konuşan, üyelerine yeni bir dille ulaşmaya özen gösteren bir sendikadır Otomobil-İş. Bu değişim, 1979 yılı sonlarında ve 1980 yılı içinde yıllardır rekabet içinde olduğu Maden-İş’le yollarının kesişmesiyle ve iki sendikanın MESS’e karşı örgütledikleri Güç ve Eylem Birliği ile tepe noktasına ulaşır. Artık Tuzla’da bir işyeri sendikası görünümünde kurulan, uzun yıllar bir bölge sendikası kimliğini taşıyan Otomobil-İş’in önünde yeni ufuklar vardır… ‘70’lerin sonlarına doğru bir işkolu sendikasına dönüşür. Ne var ki 12 Eylül askeri darbesi emek hareketinin yolunu kesecek, ‘80’lerden sonra Otomobil-İş bambaşka bir misyonla yoluna devam edecektir.
Maden-İş, Otomobil-İş’in serüveni içinde her zaman önemli bir yer tutmuştur. Bu nedenle Otomobil-iş Tarihi içindeki kimi bölümlerde, özellikle de 1979-1980 yıllarındaki süreçlerinin anlatımında Maden-İş’in mücadelesi ve politikaları zaman zaman ağırlık kazanmıştır.
Otomobil-İş Tarihi’nin 1963-1980 dönemini ele alan birinci kitap günümüze ulaşabilmiş birincil yazılı kaynakların yanında -ki bunlar arasında çalışma raporları, sendika gazeteleri ve dergileri, bildiriler, günlük gazeteler sayılmalıdır- ikincil kaynaklara ve bir arşiv çalışmasına dayanıyor. Birleşik Metal İşçileri Sendikası ve Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) arşivleri yanında, bütün güçlüklerin hatta olanaksızlıkların altından kalkarak emek tarihi ve sol siyasi tarihe ilişkin çok kıymetli dev bir arşiv oluşturan Türkiye Sosyal Tarih Araştırma Vakfı (TÜSTAV) kayıtlarından yararlandık. Yıldırım Koç’un son derece kapsamlı olan özel arşivinden kimi kritik belgelere ulaşabildik. Birinci kitap ağırlıklı olarak belgelere dayansa da son derece kritik sözlü tarih kayıtlarını da içermektedir. Sendikanın kurucuları A. Aydın Özeren ve artık aramızda olmayan Sami Ataç’la yaptığımız kayıtlar dönemin ve süreçlerin anlaşılabilmesi bakımından son derece kıymetlidir. Birinci kitap için, dönemin tanıkları Mehmet Karaca, Halit Erdem, Nurettin Çavdargil ve Hasan Aktaş’la uzun söyleşiler yaptık; İsmail Aykanat, İsa Çevik, Necmi Demir, Ahmet Sarıcan ve Mete Sönmez’in katkılarıyla döneme ışık tutmaya çalıştık. Ayrıca 2014 yılında kaybettiğimiz Memet Ertürk’le önceki dönemlerde yaptığımız kayıtlardan yararlandık. Değerli katkıları için hepsine teşekkür ederiz.

Kitabın hazırlanması aşamalarında fikirleriyle/katkılarıyla bize güç ve destek veren dostlarımız F. Serkan Öngel, Necla Akgökçe, Nurhayat Aktaş, Ozan Yılmaz, Erhan Delioğlu’na, kitabı okuyarak katkıları ve eleştirileriyle bu çalışmaya değer katan Aziz Çelik, Zafer Aydın, Erden Akbulut ve Can Kartoğlu’na, desteğini ve katkısını esirgemeyen Canan Koç ve Yıldırım Koç’a, özellikle ikinci kitapta yer alacak olan çok yoğun sözlü tarih çalışmaları sırasında tanıklara ulaşmamızı organize eden Celal Özdoğan’na, arşiv belgelerinin derlenmesi ve kullanılması süreçlerinde büyük destek gördüğümüz Celalettin Aykanat’a, kitabın tasarımını gerçekleştiren Sebahattin Gerçeker’e böyle bir çalışmanın gerçekleştirilmesi fikrini ortaya atan ve Otomobil-İş Tarihi’nin yazılması sürecinde bütün kaynaklarıyla destek veren Birleşik Metal-İş Sendikası Yönetim Kurulu’na şükranlarımızı sunuyoruz.

CAN ŞAFAK - NURAN GÜLENÇ
İstanbul, Temmuz 2020