DİSK/Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi BİSAM olarak yaptığımız hesaplamaya göre, eşi çalışmayan ve iki çocuklu bir asgari ücretli kasım ayında eline geçen ücretle gıdaya günlük 22 TL ayırabiliyor.
Asgari Ücret Araştırması
Türkiye genelinde ortalama kira 1.113 tl iken asgari ücretlinin konut harcamalarının tümüne (konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar) ayırabildiği tutar yalnızca 725 tl. Kiraya ayırabildiği tutar 464 tl.
Asgari ücretli çocuk başına eğitim için ancak 10 tl, bir boğaz için öğün başına günlük 1.85 tl ayırabiliyor
DİSK/Birleşik Metal İş Sendikası Sınıf Araştırmaları Merkezi BİSAM olarak, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Tüketici Fiyat Endeksi Madde Fiyatları, TÜİK Tüketim Harcamaları Araştırması ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Asgari Ücret İstatistikleri üzerinden yaptığımız hesaplamaya göre, eşi çalışmayan ve iki çocuklu bir asgari ücretli kasım ayında eline geçen ücretle gıdaya günlük 22 TL ayırabiliyor. Buna göre asgari ücretlinin üç öğün için kişi başına ayırabildiği tutar 5.6 TL olurken, öğün başına bu tutar sadece 1.85 TL düzeyinde kalmaktadır. 2019 yılı TÜİK tüketim araştırması sonuçlarına göre en yoksul yüzde 20’lik gelir grubu gelirinin ancak yüzde 28.7’sini gıda harcamalarına ayırabilmektedir. Aynı verilere göre tek gelirli bir asgari ücretli ailesi en yoksul yüzde 20’lik dilim içerisinde yer almaktadır.
Eşi çalışmayan ve 2 çocuklu bir asgari ücretli, asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra 2 bin 320 liralık gelirinden (vergi dilimi ile gelir kaybı sonrasında) gıda için günlük ayırdığı 22 lira ile hem eşinin hem kendinin hem de çocuklarının karnını doyurmak zorundadır. TÜİK Madde Fiyatları istatistiklerine göre Kasım 2020 tarihi itibari ile Türkiye genelinde ortalama kira bedeli 1.113 TL’yi bulurken, asgari ücretlinin kira (gerçek ve izafi kira) için ayırabildiği tutar sadece 464 TL’dir. Buna göre asgari ücretlinin sağlıksız bir çevrede, kentsel donatı hizmetlerinin en az olduğu, deprem riski altındaki konutlarda yaşamak zorunda kaldığı söylenebilir. Sefalet sadece sofrada değil, sağlıksız konutlarda da asgari ücretliyi bulmaya devam ediyor. Asgari ücretlinin, çalıştığı işyerinin servis imkânı yoksa işyerine ulaşımı bile büyük bir sorun. Tek bir belediye otobüs biletinin Türkiye ortalamasında 2.8 TL olduğu koşullarda, asgari ücretlinin ulaşım için ayırabildiği günlük tutar sadece 2,31 TL, bu tutarla sadece tek yön bilet alınabiliyor. Kültür ve eğlence hizmetleri için ayrılabilen tutar aylık 6 TL.
Bu miktar ile ne sinemaya ne tiyatroya gidebilmek mümkün değildir. Sinema bileti ortalama 22 TL, tiyatro 56 TL’dir. Isınma, bakım, onarım, temizlik ve hatta kadro eksikliği nedeni ile öğretmen ihtiyacı, kaynak yokluğu bahanesi ile velilerin ödediği katkı paylarına teslim edilen eğitim koşularında, asgari ücretli çocuğuna defter kalem bile alamayacak durumda. Okul tercihleri büyük oranda, yoksul ve kaynak yokluğundan eğitim veremez durumdaki okullardır. Yani asgari ücretlinin çocuğunu okutması, aylık çocuk başına 10 TL’lik tutar ile yokluktan dolayı neredeyse mucizedir. COVID 19 süreci nedeni ile uzaktan eğitim için alınması gereken teknolojik cihazlara ulaşmak bile imkansızdır.
Asgari ücretlinin Kasım 2020’de ortalama fiyatı 3517 lira olan bir buzdolabını alması için, ev aletlerine ayırabildiği 37 lira ile 83 ay çalışması gerekmektedir. Özetle asgari ücretliden, her aile ferdi için bir öğün başına 1.5 lira ile karnını doyurması, 1 buzdolabı için 91 ay (yaklaşık 7.5 yıl) çalışması, 725 liraya barınması ve ısınması, çocuk başına 10 liralık eğitim harcaması ile çocuklarını yetiştirmesi beklenmektedir.
Sonuç olarak asgari ücret belirlenirken bu gerçeklerin göz ardı edilmemesi gerekiyor. İşçilerin talebi asgari ücretin, bir işçinin ailesi ile birlikte asgari olarak temel ihtiyaçlarını karşılayacak, işçiyi kimseye muhtaç etmeyecek bir düzeyde belirlenmesi ve sefaletin son bulmasıdır. Asgari ücretin ekonomik büyüme ve verimlilik artışından pay almaması, üretilen kaynakların belirli ellerde toplanması anlamına gelmektedir. Gelir dağılımını düzeltici bir rol oynaması beklenen asgari ücretin, açlık sınırının bile altında belirlenmesi vicdanları zedelemektedir. Asgari ücretin, temel gereksinimleri karşılayacak bir biçimde ele alınması gerekmektedir.
ASGARİ ÜCRETLİ NEYE NE KADAR AYIRABİLİYOR?
Tablo 1- Eşi çalışmayan, iki çocuklu bir asgari ücretlinin Kasım 2020’de geliri ile yapabildiği harcamalar (Aylık) (Dar) Ortalama
|
Madde Grupları |
Harcama Tutarı (TL) |
|
Gıda ve Alkolsüz İçecekler |
712 |
|
Alkollü İçecekler ve Tütün |
110 |
|
Giyim ve Ayakkabı |
88 |
|
Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar |
725 |
|
Mobilya, Ev Aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri |
123 |
|
Sağlık |
47 |
|
Ulaştırma |
208 |
|
Haberleşme |
80 |
|
Eğlence ve Kültür |
42 |
|
Eğitim |
20 |
|
Lokanta ve Oteller |
92 |
|
Çeşitli Mal ve Hizmetler |
74 |
Kaynak: TÜİK Yıllık 2019 yılı en yoksul yüzde 20’lik dilimin toplam Hanehalkı Tüketim Harcamaları üzerinden, AGİ uygulanmış kasım ayı 2020 asgari ücret düzeyi esas alınarak tarafımızca hesaplanmıştır (Vergi dilimi değişikliği nedeni ile evli, eşi çalışmayan ve iki çocuklu asgari ücretliden, daha yüksek vergi alındığı için geliri azalmıştır).
Tablo 2-Eşi çalışmayan, iki çocuklu bir asgari ücretlinin Kasım 2020’de geliri ile yapabildiği harcamalar (Aylık)(Geniş) Ortalama
|
Harcama Kalemleri |
Harcama Ağırlığı |
Harcama Tutarı |
|
Gıda |
28,7% |
667,0 |
|
Alkolsüz İçecekler |
1,9% |
44,9 |
|
Alkollü İçecekler |
0,2% |
4,0 |
|
Tütün |
4,5% |
105,5 |
|
Giyim |
2,8% |
64,9 |
|
Ayakkabı |
1,0% |
23,1 |
|
Gerçek Kira |
8,5% |
197,2 |
|
İzafi Kira |
11,5% |
266,6 |
|
Konutun Bakım Ve Onarımı |
1,4% |
31,6 |
|
Su Şebeke Suyu Ve Konutla İlgili Çeşitli Hizmetler |
2,1% |
48,6 |
|
Elektrik, Gaz Ve Diğer Yakıtlar |
7,8% |
180,6 |
|
Mobilya, Mefruşat, Halı Ve Diğer Yer Döşemeleri |
1,3% |
30,0 |
|
Ev İçi Tekstil |
0,3% |
6,2 |
|
Ev Aletleri |
1,7% |
38,5 |
|
Züccaciye, Yemek Takımı Ve Hanehalkı Aletleri |
0,4% |
9,3 |
|
Ev Ve Bahçe Araç Gereçleri |
0,2% |
3,5 |
|
Ev Bakım İçin Mal Ve Hizmetler |
1,5% |
35,6 |
|
Tıbbi Ürünler, Aletler Ve Malzemeler |
0,9% |
21,3 |
|
Ayakta Tedavi Hizmetleri |
0,6% |
14,2 |
|
Yataklı Tedavi Hizmetleri |
0,5% |
11,3 |
|
Araç Satın Alımı |
3,3% |
75,5 |
|
Kişisel Ulaştırma Araçlarının İşletimi |
2,7% |
62,9 |
|
Ulaştırma Hizmetleri |
3,0% |
69,2 |
|
Posta Hizmetleri |
0,0% |
0,0 |
|
Telefon Ve Telefaks Ekipmanı |
0,7% |
15,8 |
|
Telefon Ve Telefaks Hizmetleri |
2,8% |
64,6 |
|
Görsel-İşitsel Sistemle Audıo-Vısual, Fotoğrafla Ve Veri İşlemle İle İlgili Ekipman |
0,5% |
11,7 |
|
Diğer Temel Dayanıklı Eğlence Ve Kültür Araçları |
0,0% |
0,1 |
|
Diğer Eğlence Araçları Ve Malzemeleri, Bahçe Ve Evcil Hayvanlara İlişkin Ürünler, Hizmetler |
0,4% |
8,8 |
|
Eğlence Ve Kültür Hizmetleri |
0,3% |
6,0 |
|
Gazete, Kitap Ve Kırtasiye |
0,4% |
8,4 |
|
Paket Turlar |
0,3% |
7,2 |
|
Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim |
0,1% |
1,3 |
|
Orta Öğretim |
0,5% |
10,7 |
|
Orta Öğretim Sonrası Ve Üniversite Öncesi Eğitim |
0,1% |
2,7 |
|
Üniversite Eğitimi |
0,2% |
3,7 |
|
Düzeyi Belirlenemeyen Eğitim Programları |
0,1% |
1,8 |
|
Yemek Hizmetleri |
3,8% |
88,0 |
|
Konaklama Hizmetleri |
0,2% |
3,7 |
|
Kişisel Bakım |
1,9% |
43,9 |
|
Başka Yerde Sınıflandırılamayan Kişisel Bakım Ürünleri |
0,3% |
7,3 |
|
Sosyal Hizmetler |
0,1% |
1,9 |
|
Sigorta |
0,2% |
4,0 |
|
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Mali Hizmetler |
0,0% |
0,1 |
|
Başka Yerde Sınıflandırılmayan Diğer Hizmetler |
0,7% |
17,0 |
Kaynak: TÜİK Yıllık 2019 yılı en yoksul yüzde 20’lik dilimin toplam Hanehalkı Tüketim Harcamaları üzerinden, AGİ uygulanmış kasım ayı 2020 asgari ücret düzeyi esas alınarak tarafımızca hesaplanmıştır (Vergi dilimi değişikliği nedeni ile evli, eşi çalışmayan ve iki çocuklu asgari ücretliden, daha yüksek vergi alındığı için geliri azalmıştır).
Tablo 3-Seçilmiş Maddeler (Kasım 2020)
|
Madde |
Fiyatı (TL) |
|
Kiracı Tarafından Ödenen Gerçek Kira |
1.113 |
|
Belediye Otobüs Ücreti |
2,8 |
|
Sinema |
21,6 |
|
Tiyatro |
55,6 |
|
Normal Buzdolabı |
3561 |
Kaynak: TÜİK Madde Fiyatları
YÖNTEM
Çalışmada TÜİK Tüketim Harcamaları İstatistiklerinde en yoksul yüzde 20’lik gelir grubunun TÜİK madde gruplarına göre tüketim harcamalarının oranı, her bir madde grubu için ilgili toplam tüketim harcamaları tutarları üzerinden oranlanarak bulunmuştur. İki çocuklu ve eşi çalışmayan, başka da bir geliri olmayan bir asgari ücretlinin elde ettiği gelirin, 2019 yılında en yoksul yüzde 20’lik grupta olduğu tespit edilmiştir. Kasım 2020 yılında söz konusu ailenin vergi dilimimdeki artış nedeni ile geliri 2320 lira seviyesindedir. Söz konusu gelir hesaplanan oranlarla çarpılarak, asgari ücretli için her madde grubu için yapması beklenen ortalama harcama tutarı tespit edilmiştir.